بیمه شخص ثالث اتومبیل

با توجه به قانون بیمه اجباری مسئولیت مدنی دارندگان وسایل نقلیه موتوری زمینی در مقابل اشخاص ثالث، از سوی شرکت های بیمه بیمه نامه ای با عنوان بیمه مسئولیت مدنی دارندگان وسایل نقلیه موتوری زمینی در مقابل اشخاص ثالث تهیه و از سال ۱۳۶۸ و پس از تصویب آیین نامه اجرایی قانون یاد شده، در اسفند ۱۳۸۷ به مردم عرضه شد.

در حال حاضر و با توجه به حجم اتومبیل های موجود، این نوع بیمه یکی از رشته های مهم بیمه ای تلقی می شود. در بیمه مسئولیت مدنی دارندگان وسایل نقلیه موتوری در مقابل اشخاص ثالث که به جهت اختصار «بیمه شخص ثالث»  نامیده می شود. بیمه گذار مشخصات وسیله نقلیه خود را به بیمه گر اعلام کرده و درخواست صدور بیمه نامه از بیمه گر را می کند که در نهایت کارت بیمه مشخص که همان بیمه نامه شخص ثالث است در اختیار بیمه گذار قرار می گیرد.

در بیمه شخص ثالث معمولا نیازی به بازدید اتومبیل مورد بیمه در زمان صدور بیمه نامه نیست و در آن، خسارت جانی و مالی وارد به اشخاص ثالث در اثر حوادث وسایل نقلیه و محمولات آنها تحت پوشش قرار می گیرد. منظور ار حوادث فوق، طبق قانون عبارت است از هر گونه تصادف با سقوط یا آتش سوزی یا انفجار وسایل نقلیه و هم چنین خساراتی که از محمولات وسایل نقلیه حادثه دیده ایجاد می شود.

شخص ثالث: اشخاصی که در اثر وقوع حوادث وسایل نقلیه موتوری زمینی و یا محمولات آنها متحمل زبان های بدنی و مالی می شوند، صرف نظر از این که در داخل وسیله نقلیه و یا خارج از آن باشند (مثلا پیاده باشند)، شخص ثالث تلقی می شوند. اما در اینجا ضروری است از افرادی که نمی توان آنها را شخص ثالث محسوب نمود نام برده شود. این افراد به ترتیب عبارتند از :

١- بیمه گذار : از نظر بیمه شخص ثالث بیمه گذار شخص حقیقی یا حقوقی است که تحت عنوان بیمه گذار در بیمه نامه ذکر شده است. مالک وسیله نقلیه مورد بیمه و یا هر کس دیگری که به دستور و اجازهمالک یا دستور یا اجازه بیمه گذار، نگهداری با رانندگی وسیله نقلیه مورد بیمه را به عهده می گیرد، بیمه گذار تلقی می شود.

٢- کارکنان بیمه گذار در زمان انجام وظیفه و کار مشروط بر آنکه بیمه گذار موصوف در حادثه مورد نظر، مسئول شناخته شود.

٣- همسر، پدر، مادر، اولاد و اجداد تحت تکفل بیمه گذار در حالتی که این افراد سرنشین وسیله نقلیه باشند که راننده آن و یا خود بیمه گذار مسئول حادثه منجر به زبان به افراد فوق باشند.

4- راننده ای که حادثه فقط در اثر خطای ارتکابی او ایجاد شده باشد ولی در صورتی که حادثه تصادف بین دو یا چند وسیله نقلیه اتفاق بیفتد که رانندگان آنها در ایجاد حادثه مقصر باشند، رانندگان در مقابل یکدیگر ثالث تلقی شده و زیان وارده به هر یک با توجه به درجه مسئولیت آنها در مقابل یکدیگر قابل ارزیابی خواهد بود.

٥- راننده ای که حادثه ایجاد شده در اثر عمل عمد او باشد و یا فاقد گواهینامه رانندگی بوده و یا گواهینامه وی باطل شده باشد.

خسارت مالی: در بیمه شخص ثالث منظور از خسارت مالی هرگونه ضرر مستقیمی است که در اثر وقوع حوادث بیمه شده به دارایی ها و اشياء تحت مالكيت با تحت تصرف قانونی اشخاص ثالث وارد میشود.

خسارت جانی با بدنی: عبارت از هر گونه صدمه و ضررهایی است که در اثر وقوع حوادث بیمه شده به بدن اشخاص ثالث وارد شده و موجب جرح نقص عضو و از کار افتادگی دائم و فوت شود.

وسایل نقلیه موتوری زمینی: وسیله نقلیه مندرج در بیمه شخص ثالث عبارت است از هر نوع وسیله حمل و نقل که با قدرت با نیروی موتور خود روی زمین یا ریل حرکت می کند و مشخصات خاص آن در بیمه نامه درج شده است. بدیهی است يدک و یا تریلر متصل به وسیله نقلیه موتوری زمینی هم چنین محمولات وسایل نقلیه موتوری زمینی و یدک و یا تریلر متصل به آن نیز در حکم خود وسیله نقلیه موتوری زمینی است.

حوادث: از آنجا که حوادث مربوط به وسایل نقلیه از جمله وسایل نقلیه موتوری زمینی از تنوع زیادی برخوردار است، لذا حوادث مورد نظر بیمه شخص ثالث عبارتند از: هرگونه تصادف با سقوط با آتش سوزی یا انفجار وسایل نقلیه موتوری زمینی و یدک و تریلر متصل به آنکه بیمه شده است.

خطرهای بیمه شده: در بیمه شخص ثالث، بیمه گر مسئولیت مدنی بیمه گذار در مقابل اشخاص ثالث، به واسطه حوادثی که ناشی از وسیله نقلیه ای که  مشخصات آن در شرایط خصوصی بیمه نامه درج شده است را تحت پوشش قرار می دهد تا در صورت وقوع هریک از حوادث بیمه شده زیان مالی یا بدنی وارد به اشخاص ثالث را با توجه به تضمین های مندرج در آیین نامه های اجرایی قانون بیمه اجباری موتوری زمینی در مقابل اشخاص ثالث (مصوب ۲۹/ دی / ۱۳۶۷ و سایر مصوبات بعدی مرتبط با آن) تا میزان تعیین شده در شرایط خصوصی بیمه نامه، جبران کند.

استثناها: خطرها و مواردی که تحت پوشش بیمه شخص ثالث نیست:

١- مطابق اکثر بیمه نامه ها خسارت های خارج از حیطه اختیار (شرایط اضطراری) از قبیل سیل، زلزله، و جنگ جزو تعهدات قابل جبران در بیمه نامه شخص ثالث نمی باشد.

۲- خسارت های مستقیم و غیر مستقیم ناشی از رادیواکتیو و اشعه های یون ساز و هم چنین تشعشعات اتمي تحت پوشش نیست.

۳- خسارت های وارد به محمولات وسایل نقلیه مورد بیمه تحت پوشش بیمه ای نیست.

4- در بیمه شخص ثالث خسارت های ناشی از محکومیت جزایی مقصر حادثه که توسط محاکم تعیین می شود، هم چنین جرایم متعلقه از هر نوع که باشد جزو تعهدات نیست.

5- خسارت های وارده به افرادی که بدون داشتن گواهینامه معتبر رانندگی، مبادرت به رانندگی می کنند و همچنین کسانی که وسیله نقلیه ای را به صورت غیر قانونی به تصرف در آورده و با آن رانندگی می کنند تحت پوشش بیمه شخص ثالث نیستند، از جمله موارد   اخیر می توان به خسارتی اشاره کرد که زمان رانندگی اتومبیل توسط سارق به اتومبیل غیر مقصر وارد می شود.

6- حوادث و یا خطرات دیگری که خارج از حیطه پوشش بیمه شخص ثالث عبارت است از حوادثی که خارج از محدوده جغرافیایی کشور اتفاق می افتد. همان طور که میدانیم در بیمه، محدوده جغرافیایی نقش مهمی دارد و لذا بیمه گر برای سنجش خطر معمولا محدوده مشخصی را مورد توجه قرار می دهد. به همین جهت، بیمه شخص ثالث فقط در داخل کشور پوشش لازم را ارائه می کند و اصولا برای موارد خارج از محدوده کشور پوشش خاص دیگری پیش بینی شده است.

وظایف و تعهدات بیمه گذار: بیمه گذار موظف است کلیه مطالب و اطلاعاتی را که در ارزیابی خطر می تواند موثر باشد به بیمه گر اظهار کند. زمان اظهار این مطالب، بیشتر در زمان تسلیم پیشنهاد به بیمه گر ازجانب بیمه گذار است و موارد اساسی آن عبارتند از نوع و مدل ساخت وسیله نقلیه، شماره موتور یعنی همان شماره ای که روی موتور وسیله نقلیه حک شده است، شماره شاسی، شماره پلاک، قدرت موتور(حجم سیلندر)، موارد استفاده و هم چنین ظرفیت بارگیری با مسافرکشی مجاز وسیله نقلیه مورد بیمه و تریلر با یدک متصل به آن بنا به اقتضاء حرفه و شغل بیمه گذار و هرگونه اطلاع دیگری که در ارزیابی خطر می تواند مؤثر باشد.

وظیفه دیگر بیمه گذار، اعلام خسارت به بیمه گر به محض اطلاع از وقوع حادثه و حداکثر ظرف مدت پنج روز می باشد. بیمه گذار می بایست متعاقبا گزارش مقامات انتظامی و کلیه مدارکی را که حاوی اطلاعات مربوط به علت و کیفیت وقوع حادثه، تاریخ و محل وقوع حادثه، کلیه ادعاها و مطالبات غرامت از ناحیه اشخاص ثالث، نام و نشانی اشخاص زیان دیده و همچنین نام و نشانی شهود احتمالی حادثه را در اختیار بیمه گر قرار دهد. بدیهی است در صورت خبر ندادن و با تأخیر در اعلام آن و همچنین عدم ارائه اسناد و مدارک درخواستی از بیمه گذار توسط بیمه گر، اگر زیان و خسارتی متوجه بیمه گر شود، بیمه گر می تواند جهت جبران زیان مورد نظر به بیمه گذار مراجعه و درخواست جبران زیان وارده را بنماید، در این راستا مأموران و کارشناسان اداره های راهنمایی و رانندگی و پلیس راه موظفند در مورد حوادث رانندگی صورت مجلس و گزارش فنی حاوی اطلاعات مورد لزوم را در تعداد نسخ کافی تهیه و تنظیم نموده و یک نسخه از آن را به ذی نفع بیمه یا متقاضی جهت ارائه به بیمه گر تسلیم نمایند.

یکی از نکات مهم در بیمه شخص ثالث این است که بیمه گذار مجاز نمی باشد بدون موافقت کتبی بیمه گر با اشخاص به خصوص اشخاص ثالث توافق نماید و بیمه گر حقوق مربوط به توافق و تسویه خسارتها قابل پرداخت تحت بيمه نامه شخص ثالث تا میزان مبالغ تعهد شده در بیمه نامه را در کلیه مراحل و مراجع قانونی برای خود محفوظ نموده است. با این حال جواب گوی کلیه خسارتهای مبالغ بیمه شده مندرج در بیمه نامه می باشد که میزان آنها توسط کارشناسان خود با کارشناسان مراجع ذیصلاح تعیین می گردد.

وظایف و تعهدات بیمه گر: وظایف بیمه گر عبارت است از :

1- وظیفه بیمه گر پرداخت خسارت وارده به افراد با اشخاص ثالث در محدوده مواد و شرایط بیمه نامه و اوراق و ضمائم پیوست آن می باشد.

۲- میزان تعهدات جانی و مالی بیمه گر در مقابل اشخاص ثالث در بیمه نامه درج می شود. این میزان نباید از میزان حداقل تعیین شده در آئین نامه های اجرایی قانون بیمه اجباری مسئولیت مدنی دارندگان وسائل نقلیه موتوری زمینی در مقابل اشخاص ثالث کمتر

٣- کسانی که در اثر حوادث رانندگی وسایل نقلیه موتوری موجب زیان بدنی اشخاص ثالث می شوند، موظفند کلیه کمکهای اولیه لازم را برای نجات مصدومین انجام دهند و در این مورد بیمه گر موظف می باشد هزینه مربوط به این گونه کمکها را که بیمه گذار متحمل می شود، تا ۲۰ درصد کل خسارت قابل پرداخت در ازای دریافت اسناد و مدارک مثبته پرداخت نماید.

4- بیمه گر موظف است خسارت وارده به اشخاص ثالث در اثر محمولات وسایل نقلیه مورد بیمه را به ایشان پرداخت نماید و در هر حالت خسارت های ناشی از عملیات بارگیری و تخلیه و همچنین خسارت وارده به خود محمولات وسایل نقلیه بیمه شده از شمول تعهدات بیمه گر خارج می باشد.

5- در صورتی که وسیله نقلیه مورد بیمه، توسط راننده از هدایت شود که در هنگام وقوع حادثه فاقد گواهینامه رانندگی بوده یا گواهینامه رانندگی او به عللى باطل شده باشد و یا این که با توجه به ضوابط و مقررات رانندگی گواهینامه وی متناسب با نوع وسیله نقلیه موتوری مورد بیمه نباشد خسارات وارده به اشخاص ثالث جبران شده و بیمه گر پس از پرداخت مذکور به مسئول حادثه مراجعه و خواستار جبران خسارت های پرداخت شده و زیان هایی که متحمل گردیده است، خواهد شد. پس در هر حال نداشتن گواهینامه به هر شکلی مانع از دریافت خسارت از جانب اشخاص زیان دیده نخواهد شد..

6- در مورد وسیله نقلیه ای که راننده آن در حالت مستی مبادرت به رانندگی می نماید خسارت وارده به اشخاص ثالث تا سقف مبلغ بیمه شده از جانب بیمه گر پرداخت می شود و سپس بیمه گر جهت جبران زیان وارده به مسئول حادثه مراجعه و مطالبه خسارت خواهد نمود. در هر حال خسارت وارد به راننده ای که حادثه در اثر مستی او ایجاد شده است، غیر قابل پرداخت می باشد.

تعیین خسارت و پرداخت و تسویه آن: در بیمه شخص ثالث، برآورد خسارت مالی توسط کارشناسان بیمه گر انجام می شود. در صورتی که توافق لازم بین بیمه گر و بیمه گذار در مورد خسارت تعیین شده حاصل نشده و یا نشود، موضوع از طریق داوری مورد حل و فصل قرار می گیرد. رسیدگی به خسارت پس از ارائه کلیه اسناد و مدارک و اطلاعات مورد لزوم از جانب بیمه گذار و اشخاص ثالث به بیمه گر آغاز می شود و در صورت حصول توافق بین بیمه گر و بیمه گذار خسارت تعیین شده حداکثر ظرف مدت پانزده روز از تاریخ توافق و در صورت عدم توافق  ارجاع مورد به داوری محاکم ذی صلاح حداکثر ظرف مدت پانزده روز از تاریخ اعلام رأی داوری با محاكم ذی صلاح پرداخت و تسویه می شود. بدیهی است هنگام تسویه قطعی خسارت کلیه مبالغی که بیمه گر بابت همان حادثه پرداخت نموده است از خسارت قابل پرداخت، کسر خواهد شد.

تشدید خطر: در بیمه شخص ثالث همانند سایر شاخه های بیمه در صورتی که در موضوع بیمه تشدید حاصل شود، بیمه گر مجاز خواهد بود تا در میزان حق بیمه متعلقه تجدید نظر نموده و پرداخت آن توسط بیمه گذار را خواستار شود. بدیهی است در صورتی که بیمه گذار با پرداخت حق بیمه اضافی توافق نداشته باشد، بیمه گر می تواند قرارداد بیمه را فسخ نماید. چنان چه تشدید خطر ناشی از عمل بیمه گذار باشد، بیمه گر می تواند با مراجعه به محاکم ذی صلاح، پس از پرداخت خسارت وارد به اشخاص ثالث، خواستار جبران ضرر و زیان خود از جانب بیمه گذار شود. در صورتی که بیمه گر پس از اطلاع از حصول تشدید خطر به هر عنوانی به ابقای قرارداد رضایت دهد دیگر نمی تواند به مراتب پیش گفته استناد نماید. از مصادیق رضایت به بقای قرارداد می توان دریافت قسمتی از حق بیمه ای که بیمه گذار مدیون آن می باشد و یا قبول پرداخت خسارت پس از وقوع حوادث مشدد را نام برد.

جایزه عدم اعلام خسارت: چنانچه در زمان اعتبار بیمه نامه شخص ثالث خسارتی اعلام نشود که موجب پرداخت از محل بیمه نامه مذکور گردد، بیمه گر در هنگام تجدید بیمه نامه تخفیفاتی را به عنوان تخفیف عدم خسارت در حق بیمه متعلقه اعمال می نماید.

در حال حاضر تخفیف مذکور به استناد اتومبیل مورد بیمه اعمال می گردد؛ یعنی علیرغم این که نقش بیمه گذار، یعنی راننده وسیله نقلیه در وقوع حوادث، نقش اصلی و حساس می باشد، ولی تخفیف قابل اعمال مستند به عدم ایجاد خسارت توسط وسیله نقلیه مورد بیمه قابل اجرا می باشد.

تشدید خسارت و افزایش حق بیمه: طبق آیین نامه اجرایی قانون بیمه اجباری مسئولیت مدنی دارندگان وسایل نقلیه موتوری در مقابل اشخاص ثالث مورخ اسفند 1396، چنان چه بیمه گذار مرتكب بی احتیاطی و بی مبالاتی های مکرر شود، به ازای وقوع هر خسارت مالی 20 درصد از تخفیفات اصلی و هر خسارت بدنی 30 درصد از تخفیفات اصلی آن کسر می شود.

فسخ بیمه نامه از طرف بیمه گر: در موارد زیر بیمه نامه شخص ثالث از جانب بیمه گر قابل فسخ می باشد:

1- در صورت عدم پرداخت حق بیمه توسط بیمه گذار.

2- بعد از هر خسارتی که بیمه گر ملزم به پرداخت آن گردد.

3- در صورت تشدید خطر، مگر آنکه در مورد تشدید خطر مذکور بین بیمه گر و بیمه گذار توافق خاصی به عمل آمده باشد.

4- در صورت ورشکستگی و اعسار بیمه. بدیهی است در این گونه موارد طلب کاران بیمه گذار می توانند با توافق بیمه گر، قرارداد بیمه شخص ثالث را ابقا نمایند.

فسخ بیمه نامه از طرف بیمه گذار : در چهار مورد ذیل بیمه گذار مجاز به فسخ بیمه نامه خواهد بود:

 1- در صورتی که پس از منتفی شدن وضعیت تشدید کننده مندرج در بیمه نامه بیمه گر با اعطای تخفیف در حق بیمه موافقت ننماید.

 ۲- در صورت توقیف وسیله نقلیه از طرف مقامات ذی صلاح.

 3- در صورت ورشکستگی بیمه گر و غیر مجاز بودن بیمه گر به ادامه فعالیت بیمه گری.

4- در صورت از بین رفتن وسیله نقلیه مورد بیمه نیز بیمه گذار مجاز به فسخ قرارداد بیمه شخص ثالث خواهد بود.

نحوه رسیدگی به اختلافات: رسیدگی به اختلافات و حل و فصل مسائل و مشکلات بین بیمه گر و بیمه گذار در بیمه شخص ثالث، از طریق داوری و با انتخاب داور توسط هر یک از طرفین و در نهایت انتخاب سرداور و همچنین محاكم و مراجع ذی صلاح امکان پذیر می باشد.

مرور زمان در بیمه شخص ثالث: مدت مرور زمان دعاوی مربوط به بیمه نامه شخص ثالث از تاریخ وقوع حادثه مدت دو سال می باشد، مشروط بر آنکه در شرایط عمومی بیمه نامه قید شده باشد هر نوع اقدام و عمل ذينفع در مورد مطالبه خسارت اعم از ارسال نامه و تلگراف یا اظهارنامه های قانونی قاطع مرور زمان خواهد بود.

محدوده جغرافیایی اعتبار بیمه نامه: اعتبار بیمه نامه شخص ثالث در محدوده خاک کشور جمهوری اسلامی ایران می باشد و برای موارد دیگر مشروط به توافق بیمه گر و بیمه گذار خواهد بود.

نکاتی چند در مورد بیمه شخص ثالث: پرداخت غرامت فوت و نقص عضو سال 1397 در ماه حرام مبلغ 308 میلیون تومان و در ماه عادی 231 میلیون تومان می باشد. و تعهدات مالی از حداقل مبلغ 7 میلیون و 700 تومان شروع می شود و تا 30 میلیون می باشد. تعهد بیمه گر در مورد دیه افراد خارج از وسیله نقلیه، محدود به تعداد خاصی نمی باشد و بنا به اقتضای حادثه مشخص می گردد. ولی در مورد افرادی که در داخل وسایل نقلیه هستند، مسئولیت بیمه گر محدود به تعداد سرنشینان مجاز وسیله نقلیه تحت عنوان ظرفیت مجاز قید شده، می باشد. از آنجا که برابر بند ب از ماده ۲ قانون بیمه اجباری مسئولیت مدنی دارندگان وسایل نقلیه موتوری زمینی در مقابل اشخاص ثالث، کارکنان بیمه گذار مسئول حادثه حین کار و انجام وظیفه به عنوان شخص ثالث تلقی نمی شوند و هم چنین برابر بند 4 ماده 4 همین قانون، خسارت وارد به متصرفین غیر قانونی وسایل نقلیه یا به رانندگان فاقد گواهینامه رانندگی مشمول قانون مذکور نمی باشد، چنانچه بیمه گذار علاوه بر پوشش های بیمه شخص ثالث قانونی هرگونه پوشش مازادی اعم از مالی یا بدنی به هر میزانی از شرکت بیمه اخذ نماید کلیه استثنائات فوق بلااثر خواهد بود.