بیمه تجهیزات الکترونیک

پس از اختراع ترانزیستور در سال 1947 به تدریج انواع دستگاههای الکترونیکی ساخته و به بازار عرضه گردید. ليكن در دهه ۱۹۷۰ به دنبال ساخت کامپیوترهای شخصی و طیف گسترده استفاده از این وسایل در رشته های مختلف، نیاز استفاده کنندگان و صاحبان کامپیوترها و وسایل الکترونیکی به یک پوشش بیمه ای مخصوص با توجه به خصوصیات مشترک این قبیل دستگاه ها بیش از هر زمان دیگر محسوس گردید.

مهم ترین خصوصیات مشترک دستگاه های الکترونیکی که در تدوین بیمه نامه و تعرفه حق بیمه این دستگاه ها می بایستی مدنظر قرار گیرند به شرح زیر است:

الف) دستگاه های الکترونیک علی رغم ارزش بسیار زیاد، دارای ابعاد کوچکی می باشند، بنابراین در صورت بروز حادثه امکان خسارت کلی آنها بسیار زیاد است.

ب) اجزاء این قبیل دستگاه ها معمولا از مواد مخصوص و تحت شرایط ویژه ساخته می شود، بنابراین در صورت ورود خسارت، معمولا تعمیر آنها مقرون به صرفه نبوده، قسمت های خسارت دیده باید به طور کامل به وسیله متخصص تعویض شود.

ج) دستگاه های الکترونیکی در مقابل عوامل خارجی از قبیل بالا رفتن درجه حرارت، آتش سوزی، رطوبت، بخار، آلودگی، ارتعاش، صاعقه، نوسانات ولتاژ برق و خطاهای انسانی بسیار حساس و آسیب پذیر می باشند.

د) دستگاه های مذکور در مقابل عوامل داخلی از قبيل انفجار خود دستگاه، نقص مواد اولیه و پارگی یا شکست کمتر از ماشین آلات صنعتی در معرض خطر می باشند.

ه) سیستم های کامپیوتری باید در مکانهای مجهز به وسایل ایمنی و توسط پرسنل مجرب مورد بهره برداری قرار گیرند.

با توجه به خصوصیات مذکور پوشش استاندارد بیمه نامه وسایل الکترونیکی معمولا به صورت تمام خطرعرضه می گردد.

مورد بیمه: شرایط بیمه نامه های وسایل الکترونیکی عموما برای کلیه وسایل الکترونیکی که با ولتاژ پایین کار می کنند تنظیم گردیده است. این وسایل امروزه در رشته های مختلف صنعت، تجارت، پزشکی و ادارات مختلف مورداستفاده قرار می گیرند. برخی از انواع وسایل الکترونیکی که می توانند تحت پوشش بیمه نامه وسایل الکترونیکی بیمه شوند به شرح زیر است:

الف) کامپیوترها و قسمت های خارجی آنها، مانند صفحه کلید، چاپگر، واسطه ها، صفحه نمایش، قلم نوری و پلاتر. علاوه بر این تجهیزات اضافی مانند سیستم تهویه و ترانسفورماتور که برای بهره برداری مورد نیاز می باشند.

ب) واسطه ها مثل کارت های پانچ، نوارهای مغناطیسی و دیسک های نوری و غیره. توضیح این که برای موارد بند ب قسمت جداگانه ای در بیمه نامه پیش بینی شده است که در صورت درخواست بیمه گذار ممکن است تحت پوشش بیمه نامه قرار گیرند.

ج) تجهیزات پزشکی مثل تجهیزات دستگاه اشعه X، تجهیزات دندان پزشکی، تجهیزات آزمایشگاهی و تجهیزات الکترونیکی اتاق عمل.

د) دستگاه های الکترونیکی مخابراتی مثل تلفن خانه مرکزی، دستگاه تلکس، دستگاههای الکترونیکی مورداستفاده در ایستگاه های رادیو و تلویزیون، رادار، سیستم های ناوبری دریایی و هوایی

ه) تجهیزات الکترونیک اندازه گیری و آزمایش مثل میکروسکوپ ها.

و) وسایل الکترونیکی فیلم برداری مثل دوربین های ویدئو، دستگاه های ضبط صدا.

ز) ماشین های اداری مثل دستگاه فتوکپی، ریز کامپیوترها و کامپیوترهای شخصی

توضیح این که وسایل الکترونیکی کوچک که دارای قیمت پایین می باشند (مثل ماشین های حساب جیبی) تحت پوشش بیمه نامه قرار نمی گیرند. زیرا این قبیل وسایل علاوه بر این که به سرعت مستهلک و از ارزش آنها کاسته می شود، در معرض مستقیم خطرات دزدی و پرت شدن روی زمین نیز قرار دارند.

هم چنین قسمت هایی از دستگاه ها که در معرض فرسودگی و پارگی قرار دارند و موادی که تعویض مرتب آنها برای ادامه کار دستگاه لازم است (مثل لامپها، فيوزها و نوارها) نمی توانند جزء اقلام مورد بیمه باشند.

بیمه گذار: معمولا بیمه گذار، مالک تجهیزات الکترونیکی است. اما گاهی استفاده کنندگان از سیستم های کامپیوتری به جای خریداری سیستم، به اجاره آن اقدام می کنند. معمولا در قراردادهای اجاره حدود مسئولیت اجاره دهنده و اجاره کننده سیستم مشخص می شود و آنها می توانند با توجه به مسئولیت های پیش بینی شده در قرارداد اجاره، در مورد خرید بیمه نامه دستگاه الکترونیک اقدام نمایند.

پوشش بیمه ای: پوشش استاندارد بیمه نامه دستگاه های الکترونیک به صورت تمام خطر می باشد. بنابراین به جز خطراتی که  صراحتا در بیمه نامه مستثنی شده است، بیمه گر در مقابل سایر خطرات متعهد است.

الف) خطرات بيمه شده: خطرات بیمه شده را می توان به طور کلی به سه گروه خطاهای انسانی، عوامل خارجی و نقایص فنی تقسیم نمود. مهمترین خطرات بیمه شده به شرح زیر است:

١- خطرات آتش سوزی، صاعقه و انفجار: چنان چه بیمه گذار بیمه نامه جداگانه ای برای خطرات مذکور تهیه نموده باشد می توان با الصاق الحاقيه مخصوص و تخفیف حق بیمه خطرات فوق را از پوشش بیمه نامه ماشین آلات الکترونیک حذف نمود. لیکن بیمه گذار باید دقت نماید که بیمه نامه آتش سوزی تهیه شده، انواع خطر انفجار را تحت پوشش قرار دهد.

۲- خطرات سیل، طغیان آب و طوفان: در مناطقی که در معرض مستقیم خطرات مذکور قرار دارد ارائه پوشش خطرات فوق باید با دقت و بررسی کافی انجام گردد. در ضمن مکانهای نصب دستگاه ها می بایستی با توجه به سوابق بالاترین سطح آب در محل تعيين شده باشد.

٣- شکست در اثر عوامل الکتریکی و مکانیکی: در صورتی که خسارات مذکور در تعهد فروشنده یا تحت پوشش قرارداد نگهداری مورد بیمه باشند، بیمه گر تعهدی در جبران این قبیل خسارات ندارد.

4- سقوط هواپیما، دود، دوده، گازهای خورنده، گرد و خاک، آب، رطوبت، غارت، خسارات عمدی به وسیله کارکنان، ریزش زمین، سقوط بهمن، ریزش کوه.

ب) خطرات و خسارات خارج از تعهد بیمه گر: خطرات و خساراتی هستند که خارج از تعهد بیمه گر هستند ولی برخی از آنها را می توان به بیمه نامه اضافه کرد.

١- زلزله، آتشفشان و زلزله دریایی: با تکمیل پرسشنامه مخصوص به وسیله بیمه گذار، الصاق الحاقيه مربوط و پرداخت حق بیمه اضافی می توان خطرات فوق را به پوشش استاندارد بیمه نامه اضافه نمود. در ضمن با توجه به مکان جغرافیایی مورد بیمه بیمه گر حدی را در بیمه نامه برای جبران خسارات ناشی از خطرات مذکور تعیین می کند.

۲- گردباد: این خطر را نیز می توان مانند خطر زلزله و آتش فشان، به پوشش بیمه نامه اضافه نمود. ليكن در مناطقی که در معرض مستقیم این خطر قرار دارند قبل از قبول این ریسک بیمه گر باید ارزیابی دقیقی از خطر گردباد به عمل آورد.

٣- اعتصاب، بلوا و آشوب داخلی: خطرات مذکور را نیز می توان مثل خطرات زلزله و آتش فشان بیمه نمود.

– هزینه های اضافه کاری، کار در شب، کار در ایام تعطيل و حمل سریع: این هزینه ها را می توان با الصاق الحاقیه مربوطه، تحت پوشش قرار داد. این هزینه ها می بایستی در مورد تعمیرات ناشی از وقوع خسارت بیمه شده باشند. معمولا حق بيمه اضافی این هزینه ها ٪۱۰ حق بیمه پوشش استاندارد بیمه نامه است.

٥- هزینه حمل هوائی: این هزینه را نیز می توان مانند هزینه های اضافه کاری بیمه نمود. معمولا حداكثر تعهد بیمه گر در مورد هزینه حمل هوائی ۱٪ مبلغ بیمه پوشش اصلی بیمه نامه است. حق بیمه این پوشش ۱۰٪ حد تعیین شده برای هزینه حمل هوائی می باشد. فرانشيز مورد عمل ۲۰٪ هزینه حمل هوایی پرداختی است.

٦- دزدی: برخلاف خطرات دزدی با شکستن حرز و غارت، خسارات ناشی از دزدی ساده تحت پوشش بیمه نامه قرار ندارد. ليكن در صورت انجام اقدامات ایمنی به وسیله بیمه گذار، خسارات دزدی را می توان با الصاق الحاقیه مربوطه تحت پوشش قرار داد. نرخ حق بیمه خطر دزدی 5٪ نرخ بیمه نامه اصلی است. فرانشیز این پوشش ۲۵٪ مبلغ خسارت دزدی می باشد.

۷- کابل های زیرزمینی و سیم های هوائی: موارد مذکور را در صورتی که در ارتباط مستقیم با دستگاه های الکترونیکی باشند می توان تحت پوشش بیمه نامه قرار داد. مبلغ بیمه این قسمت باید به طور جداگانه در بیمه نامه مشخص شود. نرخ حق بیمه این پوشش اضافی حدود ۱۸ در هزار و فرانشیز آن ۱۰ در هزار مبلغ بیمه مربوطه است.

توضیح این که هزینه های مربوط به کندن زمین و بازسازی آن از شمول تعهدات بیمه گر خارج است. در ضمن دیرک های سیم های هوائی نمی توانند تحت پوشش بیمه نامه قرار گیرند.

۸- کارهای ساختمانی: چنانچه پیاده نمودن، تعمیر و سوار کردن دستگاه مستلزم انجام کارهای ساختمانی باشد، می توان با دریافت حق بیمه های معادل 5% مبلغ بیمه تعیین شده برای کارهای ساختمانی، آنها را تحت پوشش قرار داد، مشروط به این که کارهای ساختمانی مربوط به تعمیرات خسارت تحت پوشش بیمه نامه باشد.

۹- هزینه های داربست: چنانچه انجام تعمیرات مورد بیمه مستلزم استفاده از داربست باشد می توان این هزینه ها را تحت پوشش بیمه نامه قرار داد.

۱۰- خسارت لامپ ها: خسارت وارده به لامپ های  اشعه X و سایر لامپ ها را می توان با الصاق الحاقيه مربوطه بیمه نمود. در این مورد، تعهد بیمه گر محدود به ارزش واقعی لامپها در لحظه قبل از وقوع خسارت خواهد بود.

۱۱- خسارات وارده به فیلم های مورد استفاده در دستگاه اشعه X: با الصاق الحاقیه مخصوص می توان خسارات وارده به فیلم های مورد استفاده در دستگاه اشعه X را بیمه نمود.

خساراتی نیز وجود دارد که از شمول تعهدات بیمه گر خارج است مانند: خسارت ناشی از نقایص موجود در مورد بیمه در هنگام شروع بیمه که بیمه گذار از آنها مطلع بوده است، خسارات ناشی از قطع و کمبود خدمات عمومی مثل آب، برق و گاز، خسارات ناشی از اثرات کار دائم با دستگاه مثل پارگی، فرسودگی، سائیدگی، خوردگی، خرابی تدریجی در اثر شرایط جوی و هزینه تعمیرات که ناشی از کار دستگاه می باشد، هزینه های نگهداری مورد بیمه، خسارات در تعهد فروشنده، خسارت وارد به مورد اجاره که اجاره دهنده به موجب قانون، قرارداد اجاره و یا قرارداد نگهداری مسئول جبران آن می باشد. (در این مورد بیمه گذار اجاره کننده می باشد)، خسارات ناشی از مسئولیت و خسارات بعدی مثل عدم النفع، خسارت وارد به نوارها، فيوزها، مته ها، زنجیرها، قطعات الاستیکی، قطعات قابل تعویض (مثل سرمته)، قسمت های شیشه ای، سوخت، خسارات مربوط به زیبایی دستگاه مثل خط افتادن رنگ دستگاه، خسارات ناشی از جنگ، جنگ داخلی، یاغی گری، انقلاب، خراب کاری به وسیله افراد از طرف سازمان های سیاسی، آلودگی رادیواکتیو و واکنش های هسته ای و خسارات ناشی از عمل عمدی و تقصير بزرگ بیمه گذار و نمایندگان او.

مبلغ بیمه: نحوه تعیین مبلغ بیمه در مورد دستگاه های الکترونیکی برای هر بخش از بیمه نامه به شرح زیر است:

الف) مبلغ بیمه برای پوشش خسارات مادی: برای این بخش از بیمه نامه مبلغ بیمه معادل ارزش نو، تعیین می شود. در مبلغ بیمه می بایستی مبالغ کرایه حمل، حقوق و عوارض گمرکی، هزینه نصب و سایر هزینه هایی که برای جایگزینی مورد بیمه لازم است ملحوظ گردد. در ضمن بیمه گذار می بایستی در صورت افزایش سطح دستمزدها و قیمت مورد بیمه، مبلغ بیمه را تعدیل نماید. چنانچه در لحظه وقوع حادثه مبلغ بیمه کمتر از ارزش نو مورد بیمه باشد خسارت وارده براساس قاعده نسبی سرمایه پرداخت خواهد گردید.

ب) مبلغ بیمه واسطه ها: مبلغ بیمه واسطه ها معادل ارزش جایگزینی واسطه ها و هزینه ضبط مجدد اطلاعات به صورت تخمینی تعیین می شود، لذا بیمه این قسمت از بیمه نامه بر اساس اصول «اولین خسارت» انجام می شود. بنابراین قاعده نسبی سرمایه در این زمینه اعمال نمی گردد. لیکن بیمه گذار باید دقت نماید مبلغ بیمه این بخش از بیمه نامه، معادل حداکثر خسارت ممکن تعیین گردد.

ج) مبلغ بیمه هزینه های اضافی استفاده از سیستم جانشینی: مبلغ بیمه این بخش از بیمه نامه معادل هزینه های استفاده از سیستم جانشین E.D.P  برای یک سال تعیین می شود. در ضمن، هزینه های روزانه و هر ماه استفاده از سیستم جانشین نیز در بیمه نامه مشخص می گردد. در صورت درخواست بیمه گذار می توان هزینه های اضافی مربوط به برنامه ریزی و حمل و نقل واسطه ها و دیگر اقلام را (فقط برای یک بار) براساس روش «اولین خسارت» بیمه نمود.

ارزیابی ریسک و حق بيمه: جهت صدور بیمه نامه و تعیین نرخ حق بیمه بیمه گذار می بایستی ضمن تکمیل پرسشنامه مخصوص، ليست تفکیکی دستگاه های مورد بیمه را به بیمه گر ارائه نماید. فرم های پرسشنامه حاوی سؤالات لازم برای ارزیابی ریسک از جمله مشخصات محل مورد بیمه از نظر خطر زلزله، تجهیزات مبارزه با حریق و شرایط جوی است. در صورت بالا بودن مبلغ بیمه و با وجود خطرات خاص لازم است جهت ارزیابی دقیق ریسک محل مورد بیمه به وسیله کارشناسان بیمه گر بازدید شود. تعرفه های متداول حق بیمه معمولا برای دستگاه های الکترونیکی و واسطه ها که در معرض مستقیم خطر خاص نبوده و از سال ساخت آنها مدت زیادی سپری نشده باشد معمولا (۷ سال) تدوین گردیده است.

به منظور توازن ریسک در حد امکان می بایستی کلیه دستگاه های الکترونیکی قابل بیمه شدن که در محل قرار دارند، بیمه شوند.

نرخهای حق بیمه رایج براساس شرایط ذیل محاسبه می شوند:

– ساختمان محل نگهداری مورد بیمه از اسکلت فلزی، بتون مسلح یا آجری بوده و در معرض مستقیم خطر طغیان آب نباشد.

– نصب مورد بیمه در مکانهای بالاتر از سطح خیابان.

– استفاده از مورد بیمه به وسیله پرسنل مجرب.

– محل نگه داری مورد بیمه تا فاصله سی متری در معرض مستقیم خطرات آتش سوزی یا انفجار نباشد و خیابانهای اطراف آن فاقد ترافیک سنگین باشد.

– نصب کپسول های انیدرید کربنیک در محل مورد بیمه.

– عدم عبور کابل های سیستم تهویه از بالای دستگاه ها و عدم عبور لوله های آب از سقف یا دیوار محل نگهداری کامپیوتر.

در صورتی که مورد بیمه فاقد شرایط مذکور باشد بیمه گر می تواند یا از قبول ریسک خودداری کند یا نسبت به افزایش نرخ استاندارد حق بیمه و فرانشيز اقدام نماید.

فرانشيز: در این بیمه نامه، فرانشيزها عبارتند از:

الف) فرانشیز خسارات مادی: در مورد خسارات مادی فرانشیز معمولا به صورت ضریبی در هزار از مبلغ بیمه هریک از اقلام مورد بیمه می باشد. در ضمن مبلغ ثابتی نیز به عنوان حداقل فرانشیز ذکر می شود.

ب) فرانشیز واسطه ها: برای این بخش از بیمه نامه فرانشیز به صورت درصدی از مبلغ خسارت می باشد. در این جا هم مبلغ ثابتی به عنوان حداقل فرانشیز تعیین می گردد.

 ج) فرانشیز هزینه های اضافی کار با سیستم جانشین: فرانشیز این بخش از بیمه نامه به صورت زمانی تعیین می شود. معمولا در بیمه نامه قید میشود، هزینه های اضافی کار با سیستم جانشین برای دو روز به عهده بیمه گذار می باشد.

قرارداد نگه داری: معمولا برطبق شرایط بیمه نامه دستگاه های الکترونیکی، بیمه گذار موظف است همواره یک قرارداد برای نگه داری دستگاه های الکترونیکی مورد بیمه مطابق با توصیه های فروشنده داشته باشد. در ضمن هزینه های مصروفه برای نگهداری دستگاه قابل بیمه شدن نمی باشد. دلیل الزام بیمه گذار به داشتن قرارداد نگهداری این است که هزینه تعمیرات ناشی از کار کردن دستگاهها (بدون اثر عامل خارجی) جزو پرداخت های بیمه گر قرار نگیرند. زیرا این قبیل هزینه ها علاوه بر این که از نظر فنی قابل بیمه شدن نمی باشند در تعرفه حق بیمه نیز منظور نگردیده اند. در صورت نداشتن قرارداد نگه داری، بیمه گر فقط خساراتی را جبران می کند که ناشی از فقدان قرارداد مذکور نباشند و بیمه گذار موظف است ثابت نماید خسارات مورد ادعا ناشی از فقدان قرارداد نگهداری نمی باشند.

سیستم تهویه: چنانچه دستگاههای الکترونیکی دارای سیستم تهویه اختصاصی باشند می توان با الصاق الحاقیه مخصوص و اضافه نمودن ارزش سیستم تهویه به مبلغ بیمه، خسارات مادی وارد به سیستم تهویه و نیز خسارات وارد به دستگاه الکترونیکی، واسطه ها و هزینه اضافی کار با کامپیوتر جانشین را که در اثر از کار افتادن سیستم تهویه ایجاد شده است بیمه نمود. هم چنین در صورتی که به علت وقوع خسارات مادی تحت پوشش بیمه نامه سیستم تهویه متوقف شود هزینه های اضافی به کارگیری سیسم تهویه جانشینی نیز تحت پوشش بیمه نامه می باشد. در پوشش اضافی ذکر شده بیمه گذار موظف است سیستم تهویه را مطابق توصیه سازنده نصب و نگهداری نماید. سیستم های تهویه مرکزی ساختمان نمی توانند تحت بیمه نامه وسایل الکترونیک بیمه شود. برای بیمه این گونه سیستم ها می بایستی از بیمه نامه شکست ماشین آلات استفاده نمود. توضیح این که در صورت عدم احتساب ارزش سیستم تهویه در مبلغ بیمه، خسارات وارد به اداوات الکترونیکی که در اثر متوقف شدن سیستم تهویه حادث می شود، تحت پوشش بیمه نامه قرار ندارند.

انصراف از حق قائم مقامی (جانشینی) : در مواقعی که وسایل الکترونیکی با رضایت بیمه گذار به وسیله اشخاص ثالث مورداستفاده قرار می گیرند و این اشخاص مسبب ورود خسارت به مورد بیمه می باشند، بیمه گر بر طبق شرایط بیمه نامه می تواند پس از تسویه خسارت مبلغ پرداختی را از آنها مطالبه کند. در صورت درخواست بیمه گذار می توان با الصاق الحاقيه مخصوص و پرداخت حق بیمه اضافی، شرط مربوط به حق جانشینی بیمه گر را از شرایط بیمه نامه حذف نمود.

بیمه وجه اجاره: با الصاق الحاقیه مخصوص می توان وجه اجاره ای را که اجاره کننده سیستم  E.D.Pدر ایام وقفه در کار مورد بیمه به علت وقوع خسارت بیمه شده باید به اجاره دهنده بپردازد، بیمه نمود.

هم چنین جهت پوشش وجه اجاره از دست رفته اجاره دهنده نیز می توان از این الحاقیه استفاده کرد. در الحاقیه مذکور مبلغ ثابتی به عنوان خسارت پرداختی روزانه به بیمه گذار بابت وجه اجاره تعیین می شود.