بیمه حوادث سرنشین

بیمه حادثه سرنشین یکی از انواع بیمه حوادث شخصی است که غالبا در قسمت صدور اتومبیل شرکت های بیمه، همراه با بیمه نامه های اتومبیل و پوشش های بیمه نامه شخص ثالث (بیمه نامه مسئولیت مدنی دارندگان وسایل نقلیه موتوری زمینی) ارائه میشود. پوشش های بیمه حادثه سرنشین که برای سرنشینان وسیله نقلیه عرضه می شود، همانند بیمه حادثه شخصی است و شامل پوشش های فوت، نقص عضو و از کارافتادگی و هزینه های پزشکی ناشی از حوادث مشمول بیمه می باشد. بیمه حادثه سرنشین در واقع یک نوع بیمه نامه حادثه شخصی بی نام ولی با سمت است و صرفا برای کسانی که سرنشین وسیله نقلیه قید شده در بیمه نامه هستند، صادر می شود.

منظور از سرنشین وسیله نقلیه در معنای عام کلمه، شخصی است که تحت سمت سرنشین در زمان وقوع حادثه داخل وسیله نقلیه موردنظر باشد؛ اعم از این که وسیله نقلیه در حال حرکت بوده و یا متوقف باشد.

سرنشین وسیله نقلیه در معنای عام کلمه راننده، کمک راننده و مسافر را در بر می گیرد؛ ليكن برای روشن شدن موضوع و شامل شدن راننده و کمک راننده به عنوان سرنشین، این موضوع باید به وضوح و صراحت در بیمه نامه قید شود.

این روش در اغلب شرکت های بیمه کشور رعایت می شود و به همین دلیل عنوان بیمه «حادثه سرنشین» به بیمه حادثه سرنشین و راننده تغییر یافته و کامل شده است. در بیمه حادثه سرنشین، بیمه شده عبارت است از هر شخصی که در زمان وقوع حادثه، داخل وسیله نقلیه باشد. در این بیمه نامه، بیمه شده به نام مشخص نمی شود و در نتیجه هر راننده و کمک راننده ای می تواند از وسیله نقلیه یاد شده استفاده کرده و مشمول پوشش های بیمه باشد.

خطرهای مشمول بیمه و حدود آن: به موجب مفاد یکی از مواد شرایط عمومی بیمه نامه: «مقصود از حادثه یا حوادث موضوع این بیمه نامه آتش سوزی، انفجار، تصادف، واژگون شدن، منحرف شدن یا سقوط وسیله نقلیه مذکور در بیمه نامه است که موجب جراحت یا صدمه بدنی قابل تشخیص پزشک گردد». بنابراین خطرهای مشمول بیمه در این بیمه نامه به صورت حصری قید شده و بدیهی است به غیر از وقوع خطرهای یاد شده، بیمه شده موردنظر نمی تواند از مزایای بیمه نامه استفاده کند. علاوه بر آن، وقوع خطرهای یاد شده در صورتی موجب ایفاء تعهد بیمه گر خواهد شد که بیمه شده داخل وسیله نقلیه باشد. لذا چنانچه یکی از سرنشینان وسیله نقلیه بیمه شده در حالی که اتومبیل متوقف است از آن خارج پس از آن با حادثه ای مانند برخورد اتومبیل دیگری با اتومبیل بیمه شده که مشمول بیمه نیز هست مواجه شود، از مزایای بیمه نامه «حادثه سرنشین» برخوردار نخواهد بود.

هم چنین در صورتی که سرنشین بیمه شده، دچار حادثه ای شود که ارتباطی با وسیله نقلیه بیمه شده نداشته باشد (مانند زمین خوردن مسافر در داخل اتوبوس) به موجب شرایط بیمه نامه، بیمه گر متعهد نمی باشد. هر چند به نظر می رسد می توان در بیمه «حادثه سرنشین» حوادثی را که به نوعی با موضوع رانندگی ارتباط دارد، پوشش داد. به عبارت دیگر می توان بيمه «حادثه سرنشین» را نوعی بیمه حادثه شخصی محسوب کرد که در آن پوشش بیمه ای با توجه به عوامل زیر محدود می شود:

الف) محدودیت از نظر مکان: به موجب مفاد یکی از مواد شرایط عمومی بیمه نامه، غرامات ناشی از حوادث موضوع بیمه در صورتی مشمول بیمه و قابل پرداخت است که سرنشین در حین وقوع حادثه داخل وسیله نقلیه مذکور در بیمه نامه باشد.

ب) محدودیت از نظر نوع حادثه: همان گونه که قبلا اشاره شد به موجب شرایط عمومی مورد عمل، حوادث معینی تحت پوشش بیمه نامه می باشد؛ نه هر حادثه ای که حتی با تعریف حادثه، مندرج در شرایط عمومی بیمه حادثه شخصی مطابقت داشته باشد.

در بیمه حادثه سرنشین، میزان تعهد بیمه گر برای هر سرنشین در هر حادثه در بیمه نامه ذکر می شود. از آنجا که وسایل نقلیه مانند اتوبوس، مینی بوس، سواری های شخصی، کرایه و تاکسی که برای جابه جایی مسافر مورد استفاده قرار می گیرند، دارای ظرفیت مجاز از نظر تعداد سرنشینان هستند، لذا تعداد بیمه شدگان وسیله نقلیه بیمه شده، در مجموع محدود به همان تعداد ظرفیت مجاز است. به این ترتیب چنانچه ظرفیت مجاز یک اتوبوس طبق کارت راهنمایی و رانندگی آن وسیله نقلیه 40 نفر باشد، حداکثر 40 نفر تحت پوشش بیمه حادثه سرنشین اتوبوس یاد شده خواهند بود «و به موجب شرایط بیمه نامه مذکور در هر صورت حداکثر تعهد بیمه گر در مورد فوت یا نقص عضو و یا هزینه های پزشکی جمع سرنشینان در هر حادثه از حاصل ضرب تعداد سرنشین بیمه شده در سرمایه فوت یا نقص عضو و یا هزینه های پزشکی یک نفر سرنشین تجاوز نخواهد کرد». اگر در زمان حادثه مشخص شود که برای مثال 45 مسافر در داخل اتوبوس بوده و تعدادی از آنها فوت شده اند، غرامت خسارت دیدگان از طرف بیمه گر، به نسبت تعداد بیمه شده به تعدادی که در زمان حادثه در داخل اتوبوس بوده اند محاسبه و پرداخت خواهد شد؛ مگر این که شرط دیگری در بیمه نامه قید شده باشد.
شرط سنی: به موجب شرایط بیمه نامه مورد عمل فعلی غرامات فوت و یا نقص عضو سرنشین شامل افراد بین ۷ تا ۷۰ سال است.لذا به موجب شرایط بیمه نامه، شرط سنی هزینه های پزشکی را شامل نمی شود.
استثناها: حوادث ناشی از موارد زیر از تعهد بیمه گر مستثنی است:

– قوه قهریه؛ از قبیل سیل، زلزله، طوفان.
– جنگ، انقلاب، شورش، اعتصاب.

– استفاده از وسیله نقلیه در مسابقات شرط بندی و آزمایشات فنی و رانندگی

– تشعشعات هسته ای و رادیواکتیو.
– سوخت گیری اتومبیل.

-بیمه فوت یا نقص عضو هر سرنشین فقط شامل افراد ۷ تا ۷۰ ساله است.

– خسارات راننده در صورتی قابل پرداخت است که راننده دارای گواهینامه مجاز رانندگی وسیله نقلیه ذکر شده در بیمه نامه بوده و همچنین در زمان وقوع حادثه مست نباشد.
پوشش حوادث خارج از کشور: پوشش بیمه نامه در خصوص حوادث خارج از کشور، مشروط به قید و توافق در شرایط خصوصی بیمه نامه است. در بیمه «حادثه سرنشین»، بیمه گذار ممکن است مالک وسیله نقلیه بوده و در نتیجه ذی نفع از قرارداد بیمه باشد؛ ليكن در مورد سرنشینان، ذی نفع خود آنها و در صورت فوت ورثه قانونی آنها هستند.

فسخ بیمه نامه: در بیمه «حادثه سرنشین» فسخ بیمه نامه به طور اصولی مانند شرایط فسخ سایر بیمه نامه هاست و هم چنین در موارد زیر بیمه گذار می تواند تقاضای فسخ بیمه نامه را نماید:

– در صورتی که وسیله نقلیه مذکور در بیمه نامه از کار خارج شود.

– در صورت انتقال وسیله نقلیه مذکور در بیمه نامه.

جدول نقص عضو: از نکات حائز اهمیت دیگر در شرایط بیمه نامه «حادثه سرنشین»، توجه به میزان و درصدهای مندرج در جدول نقص عضو است که عمدتا از جدول نقص عضو شرایط سابق بیمه های حادثه شخصی اقتباس و بدین ترتیب درصدهای قید شده برای اعضاء سمت راست با اعضاء سمت چپ بدن متفاوت است. برای مثال میزان درصد نقص عضو یک بازو و یا یک دست در سمت راست 6۰ درصد و در سمت چپ ۵۰ درصد قید شده است.

بیمه حوادث سرنشین و بیمه شخص ثالث: نکته بسیار مهم دیگر در خصوص پوشش بیمه حادثه سرنشین، مشمول بیمه بودن افرادی مانند پدر، مادر و همسر بیمه گذار است که در بیمه نامه شخص ثالث، در مواردی بیمه شده تلقی نمی شوند و جزو موارد استثناء
 پوشش های بیمه شخص ثالث هستند. در واقع با تحت پوشش قرار گرفتن این افراد، عدم پوشش بیمه ای مربوط به بیمه شخص ثالث با بیمه حادثه سرنشین جبران می شود. همان گونه که قبلا در اصول بیمه اشاره شد در بیمه های اشخاص دریافت غرامت پوشش های اصلی فوت، نقص عضو و از کارافتادگی که جزو بیمه های سرمایه ای اند از محل دو یا چند بیمه نامه توسط یک یا چند بیمه گر بدون اشکال است و اعمال ماده ۳۰ قانون بیمه (اصل جانشینی) نیز مصداق ندارد. به عبارتی استفاده از پوشش و مزایای بیمه ای بیمه شخص ثالث موجب عدم استفاده از پوشش و مزایای بیمه «حادثه سرنشین» نمی شود و بیمه گذار و یا ذینفع، حسب مورد می توانند از مزایای هر دو بیمه نامه استفاده کنند.

بر پایه قانون بیمه اجباری شخص ثالث، مصوب دی ماه ۱۳4۷، صدور بیمه حوادث سرنشین در خصوص افراد استثناء شده از شمول بیمه شخص ثالث، توجیه پذیر و معمول بود ولی با تصویب قانون اصلاحی بیمه شخص ثالث (قانون مصوب ۱۳۸۷)، که همه اشخاص (به جز راننده مسبب حادثه) را ثالث به شمار می آورد، صدور بیمه حوادث سرنشین اتومبیل برای درون کشور منتفی است یا نوعی بیمه تکمیلی حوادث محسوب می شود که جنبه اجباری ندارد.